Σάββατο 18 Ιουνίου 2011

Ernst Juenger Περί του κινδύνου, μέρος β'

Αυτός ήταν ένας πόλεμος που όχι μόνον έθνη, αλλά και δύο εποχές αντιπαρετέθησαν μεταξύ τους. Ως συνέπεια εδώ στην Γερμανία υπάρχουν τόσο νικητές όσο και ηττημένοι. Οι νικητές είναι αυτοί που σαν τις σαλαμάνδρες πέρασαν από το σχολείο του κινδύνου. Μόνον αυτοί θα μπορούν να τα βγάλουν πέρα σε καιρούς που όχι η ασφάλεια αλλά ο κίνδυνος θα καθορίζει την τάξη της ζωής.

Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, ωστόσο, οι στόχοι που πρέπει να εκπληρώσει η τάξη έχουν γίνει πιο κατανοητοί από ποτέ΄ οι στόχοι αυτοί πρέπει να επιτευχθούν εκεί που ο κίνδυνος δεν αποτελεί την εξαίρεση , αλλά είναι διαρκώς παρών. Ως παράδειγμα θα μπορούσε να αναφερθεί η αστυνομία. Έχει μετατρέψει τον εαυτό της από ομάδα δημοσίων υπαλλήλων σε έναν σχηματισμό που ήδη θυμίζει σε μεγάλο βαθμό στρατιωτική μονάδα. Παρομοίως τα ποικίλα μεγάλα κόμματα αναγνωρίζουν την ανάγκη να υιοθετήσουν μέσα εξουσίας που εκφράζουν το γεγονός ότι η μάχη των απόψεων δεν θα κριθεί μόνον από τις ψήφους και τα προγράμματα αλλά, επιπλέον, από τους γεροδεμένους άνδρες που είναι αφοσιωμένοι στο να παρελαύνουν, για να υποστηρίζουν τα προγράμματα αυτά. Τέτοια γεγονότα επ’ ουδενί πρέπει να απομονώνονται και να θεωρούνται ως μία προσωρινή ή μεταβατική αλλαγή στο πολιτικό τοπίο. Ούτε δύναται η κλίση προς τον κίνδυνο να παραβλεφθεί σε διανοητικές προσπάθειες και είναι βέβαιο ότι νέες μορφές του ηφαιστειακού πνεύματος βρίσκονται στα σκαριά. Φαινόμενα όπως η σύγχρονη ατομική θεωρία, η παγετώδης κοσμογονία, η εισαγωγή της έννοιας της μετάλλαξης στην ζωολογία, εντελώς ξέχωρα από το αληθές περιεχόμενός τους, καταδεικνύουν ξεκάθαρα πόσο έντονα αρχίζει το πνεύμα να συμμετέχει σε εκρηκτικά γεγονότα. Η ιστορία των εφευρέσεων εγείρει, επίσης, ξεκάθαρα το ερώτημα εάν ο χώρος της απόλυτης άνεσης ή ο χώρος του απόλυτου κινδύνου αποτελούν τον απώτερο σκοπό της τεχνολογίας. Εντελώς εκτός από την περίπτωση που μετά βίας μία μηχανή, μετά βίας μία επιστήμη που υπήρξαν ποτέ δεν εξετέλεσαν, ευθέως ή εμμέσως, επικίνδυνες λειτουργίες κατά την διάρκεια του πολέμου, εφευρέσεις όπως η αυτοκίνητη μηχανή έχουν καταλήξει ήδη σε περισσότερες απώλειες σε σχέση με οποιονδήποτε πόλεμο, όσο αιματηρός και εάν ήταν.

Κάτι που ειδικότερα χαρακτηρίζει την εποχή στην οποίαν ζούμε, στην οποίαν εισερχόμεθα ολοένα και βαθύτερα ημέρα με την ημέρα, είναι η στενή σχέση που υφίσταται μεταξύ του κινδύνου και της τάξεως. Αυτή μπορεί να περιγραφεί με τον ακόλουθο τρόπο: ο κίνδυνος εμφανίζεται απλώς ως η άλλη πλευρά της τάξεώς μας. Το όλον είναι λίγο ή πολύ ισότιμο με την εικόνα μας για το άτομο, το οποίο είναι τελείως κινούμενο και τελείως σταθερό. Το μυστικό που είναι σφραγισμένο μέσα είναι μία καινούργια και διαφορετική επιστροφή στην φύση΄ είναι το γεγονός ότι είμαστε ταυτόχρονα πολιτισμένοι και βάρβαροι, οτι έχουμε προσεγγίσει το στοιχειώδες χωρίς να έχουμε θυσιάσει την οξύτητα της συνειδήσεώς μας. Ούτως το μονοπάτι, μέσω του οποίου έχει διεισδύσει ο κίνδυνος στην ζωή μας, παρουσιάζεται ως διττό. Έχει εισορμήσει σε εμάς πρώτα απ’ όλα από μία αρένα, στην οποίαν η φύση ακόμα είναι περισσότερο ζωντανή. Πράγματα «σαν αυτά που ήταν δυνατά μόνον στην Νότιο Αμερική» είναι πλέον γνώριμα σε εμάς. Η διάκριση είναι ότι ο κίνδυνος, υπό μία ρομαντική διάσταση, με τον τρόπο του έχει γίνει αληθινός. Δεύτερον, όμως, στέλλουμε τον κίνδυνο πίσω σε ολόκληρη την υφήλιο με νέα μορφή.

Αυτή η νέα μορφή κινδύνου εμφανίζεται στην στενότερη σύνδεση που έχει γίνει ποτέ μεταξύ των στοιχειακών εκδηλώσεων και της συνειδήσεως. Το στοιχειακό είναι αιώνιο: όπως οι λαοί πάντοτε παθιασμένα πάλευαν με πράγματα, ζώα ή με άλλους λαούς, έτσι είναι και σήμερα. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εποχής μας, όμως, είναι ακριβώς ότι όλο αυτό αναπτύσσεται στην παρουσία της πλέον οξείας συνειδήσεως. Βρίσκει έκφραση πρωτίστως στην περίπτωση που σε όλες αυτές οι συγκρούσεις ο πιο ισχυρός υπηρέτης της συνειδήσεως, η μηχανή, είναι πάντοτε παρών. Έτσι η αιώνια διαμάχη της ανθρωπότητας με την στοιχειακή φύση της θάλασσας παρουσιάζεται με την παροδική μορφή μίας εξαιρετικά περίπλοκης μηχανικής επινοήσεως. Ούτως παρουσιάζεται η μάχη ως μία διαδικασία κατά την διάρκεια της οποίας η θωρακισμένη μηχανή μετακινεί τους μαχητές μέσα από την θάλασσα, πάνω από την γή ή στον αέρα. Έτσι και το ίδιο το καθημερινό ατύχημα, με το οποίο οι εφημερίδες , εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά ως μία τεχνολογικού τύπου καταστροφή.

Πέραν τούτου το αξιοθαύμαστο του κόσμου μας , που είναι ταυτόχρονα νηφάλιος και επικίνδυνος, είναι η καταγραφή της στιγμής κατά την οποίαν ο κίνδυνος αποκαλύπτεται –μία καταγραφή που επιτυγχάνεται, επιπλέον, όποτε δεν συλλαμβάνει την ανθρώπινη συνείδηση αμέσως με μηχανικά μέσα. Δεν χρειάζεται κάποιος προφητικές ικανότητες, για να προβλέψει ότι σύντομα κάθε δεδομένο γεγονός θα βρίσκεται για να το δούμε ή να το ακούσουμε σε οποιοδήποτε μέρος. Ήδη σήμερα μετά δυσκολίας υπάρχει γεγονός ανθρώπινης σημασίας, προς το οποίο το τεχνητό μάτι του πολιτισμού, ο φωτογραφικός φακός να μην κατευθύνεται. Συχνά το αποτέλεσμα είναι εικόνες δαιμονικής ακρίβειας, μέσω των οποίων η νέα σχέση της ανθρωπότητας με τον κίνδυνο γίνεται ορατή κατά τρόπον εξαιρετικό. Οφείλει να αναγνωρίσει κανείς ότι εδώ είναι θέμα λιγότερο της ιδιαιτερότητας των καινούργιων εργαλείων σε σύγκριση με την νέα τεχνοτροπία που χρησιμοποιούνται τα τεχνολογικά εργαλεία. Η αλλαγή αυτή φωτίζεται με την έρευνα της αλλαγής των εργαλείων, τα οποία βρίσκονται εδώ και πολύ καιρό στην διάθεσή μας, όπως η γλώσσα. Μολονότι η εποχή μας παράγει λιγότερα στον τομέα της λογοτεχνίας υπό την παλαιά έννοια, Πολλά σημαντικά επιτυγχάνονται μέσω των αντικειμενικών αναφορών της εμπειρίας. Η εποχή μας υποκινείται από την ανθρώπινη ανάγκη-η οποία εξηγεί μεταξύ άλλων την επιτυχία της πολεμικής λογοτεχνίας. Ήδη κατέχουμε ένα καινούργιο είδος γλώσσας, που βαθμιαία διαφαίνεται κάτω από την γλώσσα της αστικής εποχής. Το ίδιο ισχύει και για την τεχνοτροπία μας συνολικώς΄ αποτελεί κατάλοιπο της νοοτροπίας, σύμφωνα με την οποία το αυτοκίνητο κατασκευαζόταν για μεγάλο χρονικό διάστημα σαν ιππήλατη άμαξα ή μία εξ ολοκλήρου διαφορετική κοινωνία έχει εδώ και καιρό εγκαθιδρυθεί υπό την επιφάνεια της αστικής κοινωνίας. Όπως και στην διάρκεια του πληθωρισμού, συνεχίζουμε για κάποιο διάστημα να ξοδεύουμε τα συνήθη νομίσματα, δίχως να νοιώθουμε ότι η ισοτιμία δεν είναι πλέον η ίδια.

Κατά αυτήν την έννοια μπορούμε να πούμε ότι έχουμε ήδη καταδυθεί σε καινούργια, πιο επικίνδυνα βασίλεια, χωρίς να έχουμε συνείδηση αυτών.